ایران، بنیان گذار چاپارخانه در جهان

وقتی صحبت از تمدن و پیشرفت های تکنولوژی به پیش می آید،، ایران جز کشورهای پیشتاز و مدعی است.
هخامنشی، دوران رشد و پیشرفت ایران زمین بواسطه برخورداری از مردمانی با دانش و با خرد و پادشاهانی که در زمان خود چند دهه از دیگر سرزمین ها جلوتر بوده اند توانسته اند اولین ارسال های پستی را از طریق احداث چاپارخانه ها انجام دهند.

در این مقاله سعی میکنیم تاریخچه ای کوتاه و جالب از صنعت پست در ایران و جهان داشته باشیم.

چاپارها
دوره اول 

ایرانیان نخستین ملتی بودند که از حدود سه هزار سال پیش در زمان سلسله هخامنشی اقدام به تاسیس تشکیلات منظم پست با عنوان “چاپار” کردند. ایرانیان این تشکیلات اداری را از روزگاران بسیار دور بنیانگذاری و سازماندهی کردند تا تمامی امور ارتباطی ایران زمین از آن طریق انجام شود. در واقع در ایران باستان، چاپارخانه ها مشهورترین و حساس ترین تشکیلات اداری هخامنشیان بودکه گروه چابک سواران آن با اسب های تند رو و طی مسافت های طولانی، ارتباط دایمی بین مرکز و ایالات را برقرار می کردند و در کوتاهترین زمان اخبار و گزارش های واصله از گوشه و کنار ممالک را به مرکز و از مرکز به دور ترین نقاط کشور می بردند. داريوش هخامنشي براي اداره بهتر کشور و سهولت در امر نظارت بر قلمرو وسيع و پهناور ايران نظام ارتباطی را سامان بخشید. به دستور وی براي آگاهي و اطلاع از جديدترين رخدادها در سراسر قلمرو خود، جاده هايي ساخته شد که مهمترين آنها به “راه شاهي” معروف بود که ۲۴۰۰ کيلومتر مسافت داشت. به فاصله هر ۲۴ کيلومتر چاپارخانه اي ساختند که در اين چاپارخانه ها هميشه اسب هاي تازه نفس آماده بودند. پيک هاي دولتي با رسيدن به اين چاپارخانه ها اسب هاي خود را عوض مي کردند و با اسبي تازه نفس با سرعت به راه خود ادامه مي دادند. انتقال پیام از یک ایستگاه به ایستگاه دیگر به همين صورت ادامه مي يافت تا به مقصد مي رسيد. داریوش در مورد چابک سواران دولتی خود می گوید: ” نه برف، نه باران، نه گرما و نه تاريكي شب نمي تواند پيك هاي تندرو را از حركت بازدارد. ” امروزه اين جمله در بالاي سر در ساختمان اداره پست نيويورك به چشم مي خورد. چاپارخانه های ایران تا مدت ها یکی از وسیع ترین شبکه ارتباطی دنیای کهن محسوب می شد.

دوره دوم

در این دوره پست دستخوش تحولات بسیاری شد.پست در ایران تا پیش از سال ۱۲۵۸ به صورت «اداره» بود و تمامی امور پستی در آن زمان توسط همین اداره صورت می‌گرفت. در پی موفقیت های پست در انجام امور کشور، “ناصرالدین شاه قاجار” دستور تاسیس وزارت پست را صادر کرد. کشور ایران در سال ۱۲۶۴ دارای ۷ خط اصلی و پنج خط فرعی پستی بود. با تاسیس اتحادیه پستی جهانی، ایران به عنوان یکی از نخستین کشورهای دنیا به عضویت این اتحادیه درآمد. هم زمان با صدارت “میرزا تقی خان امیرکبیر” تحولات تازه‌ای در پست کشور رخ داد و پست نوین بنیان شد. در این دوره سرویس های پستی منظم بین شهرها ایجاد، تعرفه های پستی تعیین و آیین نامه پستی به تصویب رسید. در سال ۱۲۸۸ وزارت پست تشکیلاتی نو یافت. اداره‌ی تلگراف در این زمان به پست اضافه شد و وزارت پست و تلگراف تشکیل شد. در اواخر سال ۱۳۰۸ با خرید سهام شرکت تلفن، وزارت پست و تلگراف و تلفن شکل گرفت. با تاسیس وزارتخانه جدید، نظام پستی کشور توسعه چشمگیری یافت.

دوره  سوم

این دوره را می توان دوره سرنوشت ساز همراه با تحولی عظیم در صنعت پست ایران شمرد. با پیروزی انقلاب اسلامی، شیوه های نوین پستی روز به روز گسترش و کمیت و کیفیت خدمات ارتقا یافت. در دوران انقلاب و سازندگی فعالیت های بی شماری در شبکه پستی کشور صورت گرفت. تغییر ساختار پست و فعالیت آن به عنوان یک شرکت مستقل دولتی در سال ۱۳۶۷ را می توان به عنوان مهمترین رویداد این دوره برشمرد. 
حذف ساختار سنتی پست و اجرای مکانیزاسیون و اتوماسیون شبکه پستی ایجاد سرویس های نوین و متنوع نظیر پست پیشتاز، پست مستقیم، سلف سرویس پستی، تحویل هوشمند مرسولات به گیرندگان، پست تصویری، پست جواب قبول، پست یافته، صندوق شخصی، پست تلفنی ۱۹۳، پست اکسپرس، پست خرید، پست رستانت، خرید اینترنتی، پست ویژه، پیک ویژه و دهها خدمت دیگر را موجب گردید.
در این دوره با توسعه روزافزون فناوری های نوین ارتباطی، دفاتر خدمات ارتباطی(ICT) در روستاها و دور افتاده ترین نقاط کشور ایجاد شد و ارایه خدمات پستی و نیابتی سایر سازمان ها به روستاییان روز به روزگسترش یافت.

یونان و مصر

در یونان بواسطه دولت‌شهرها پست وجود نداشت. در مصر باستان شیوه پست ایرانی را بکار می‌بردند که از گاه آگوستوس مورد تقلید رومیان نیز قرار گرفت.

واژه پست تا به امروز در تمامی زبان‌های اروپائی و برخی دیگر زبان‌ها خود را حفظ نموده است.

روم

پست دولتی روم نامه‌ها را توسط مأمورینی که از این طریق منبع درآمدی دولتی نداشتند و خود دولت هم از این بابت درآمدی نداشت، پخش می‌گردید. مخارج تعمیر جاده‌ها، ساختمانها و ایستگاه‌های پست و اصطبلهای و حقوق مأمورین را می‌بایستی که اهالی شهرهایی که مأمورین پست از آنها عبور می‌کردند، فراهم می‌کردند بدون اینکه بعضاً از آن مورد استفاده‌ای داشته باشند و این امر موجبات نارضایتی عمومی را فراهم کرده بود.

ایده کلی استفاده از پست به شیوه امروزی از نوآوری‌های هخامنشیان است.

منابع

post.ir

wikipedia.com