تلاقی متاورس با لجستیک و زنجیره تامین: یک پیوند مبارک!

۶ ماه پیش بود که مارک زاکربرگ ناگهان اعلام کرد نام کمپانی فیسبوک به متا تغییر کرده است. از پی این خبر جنجال بزرگی به پا شد و موج اصلی این جریان، ارتباط این نام جدید با مفهوم متاورس بود. ناگهان زمزمه یک سوال در تمام دهان‌ها پیچید: «متاورس چیست؟»

پیش از تغییر نام فیسبوک به متا، تعداد کسانی که درباره متاورس اطلاعات داشتند بسیار کم بود و عمدتا به دانشمندان مشغول به کار در حوزه تکنولوژی‌های نوظهور و البته خبرنگاران و فعالان این حوزه محدود می‌شد. حالا اما ۶ ماهی می‌شود که نام متاورس بر سر زبان‌ها افتاده و همه اعتراف می‌کنند تاریخ در شرف تجربه نقطه عطفی جدید است. تکنولوژی متاورس در آینده‌ای نه‌چندان دور زندگی نسل بشر را دگرگون خواهد کرد و این از کسی پوشیده نیست.

حالا که خبر این تغییر جدید در جهان پیچیده، آن‌ها که باهوش و پیشرو هستند در این تکنولوژی عمیق می‌شوند، لایه‌های آن را واکاوی می‌کنند و برای پیش‌بینی اثری که متاورس بر بخش‌های مختلف کسب‌وکار آن‌ها می‌گذارد تلاش می‌کنند. ما هم در این مطلب با تحلیل و بررسی اطلاعاتی موجود، تلاش کردیم اثر متاورس بر لجستیک و زنجیره تامین را پیش‌بینی کنیم.

همراهی با این تحلیل یک پیش‌نیاز دارد و آن شناخت مفهوم متاورس است. اگر قبلا اینجا و آنجا کمی درباره متاورس خوانده‌اید و شنیده‌اید؛ اما اطلاعات دقیقی ندارید، یا اگر هیچ از آن نمی‌دانید، چند پاراگراف بعدی مخصوص شماست. اگر هم مطالعه‌ای دقیق در این زمینه داشته‌اید و به خوبی با این زمینه آشنایی دارید، لطفا به اندازه چند پاراگراف با ما همراه شوید تعریف متاورس را یک بار دیگر از زبان ما بخوانید، تا مطمئن شویم به زبانی مشترک برای بحث رسیده‌ایم.

متاورس چیست؟ یا بهتر بگویم، کجاست؟

امروز، صحبت درباره متاورس می‌تواند کمی شبیه بحث درباره اینترنت در دهه ۷۰ میلادی (حدود دهه ۵۰ شمسی) باشد. زمانی که بلوک‌های سازنده نسل جدید ارتباطات آن‌سوی دنیا در حال ساخته‌شدن بودند و گرچه واضح بود اینترنت به وجود می‌آید، اما کسی مطمئن نبود که پیامدهای آن چقدر عمیق یا گسترده خواهند بود.

Metaverse یا محیط مجازی فراگیر که از انواع مختلف تعامل آنلاین پشتیبانی می‌کند، فقط محصول فیسبوک نیست. این ترند جدید و محبوب دنیای تکنولوژی تقریبا توسط تمام شرکت‌های بزرگ حوزه تکنولوژی دنبال می‌شود.

واژه متاورس ترکیبی است از پیشوند یونانی Meta به منای ورا یا فراتر از چیزی بودن و واژه انگلیسی Universe به معنای جهان. همین واژه برای فهم ابتدایی موضوع کافی است: نسل جدید اینترنت که بر پایه ارائه تجربیات فراگیر و چندحسی به کاربران از طریق استفاده از فناوری‌های متعدد ساخته شده است. جالب است بدانید این واژه اولین‌بار در دهه ۹۰ میلادی و در یک رمان علمی-تخیلی به کار رفته است.

اگرچه پیشرفت فناوری‌های جدید مانند بلاکچین و واقعیت مجازی این مفهوم را محبوب‌تر کرده، اما پیش از این بازی‌ها و فیلم‌هایی بوده‌اند که سعی کرده‌اند تجربیات چندحسی را تقلید کنند. نمونه آن جامعه مجازی «زندگی دوم» (Second Life) است که در آن کاربران جهانی مجازی را از صفر خلق می‌کنند. شاید دیدن فیلم سینمایی «Ready Player One» هم بتواند در درک این حس به شما کمک کند.

گفتیم متاورس نسل جدیدی از اتصال به اینترنت است؛ این یعنی چه ویژگی‌هایی دارد؟

ویژگی‌های اصلی متاورس

۱. تعامل: کاربر می‌تواند با سایر کاربران، اشیاء فیزیکی یا هر سناریوی مجازی ممکن، ارتباط برقرار کند.

۲. شبیه‌سازی: محیط متاورس درست شبیه جهان واقعی ما، تابع قوانین فیزیک است. این ویژگی تضمین می‌کند که کاربر دسترسی اول‌شخص و تجربه‌ای چندحسی (به صورت واقعیت مجازی یا VR) خواهد داشت.

۳. محیط غیرمتمرکز: مالکیت واقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده می‌تواند توسط کاربران توزیع یا فروخته شود.

۴. واقعیت پایدار: قطع شدن موقت ارتباط با متاورس به این معنی نیست که فعالیت مجازی متوقف می‌شود.

در یک مقاله تحقیقی که توسط ۹ نفر از دانش‌پژوهان دانشگاه کرنل نیویورک تهیه شده، از متاورس به این شکل یاد می‌شود: «اصطلاح متاورس ابداع شده تا تحول و تغییر شکل دیجیتال در تمام جنبه‌های زندگی فیزیکی ما را آسان‌تر کند. جوهره متاورس، چشم‌انداز نوعی اینترنت همه‌جانبه به عنوان یک قلمرو غول‌پیکر، یکپارچه، پایدار و مشترک است. گرچه به نظر می‌رسد متاورس متعلق به آینده‌ای دوردست باشد، اما با وجود کاتالیزورهایی از جنس تکنولوژی‌های نوظهور مانند واقعیت افزوده، ۵G و هوش مصنوعی، رخ دادن این بیگ‌بنگ دیجیتالی چندان دور نیست.»

ظهور تکنولوژی ۵G (اتصال با تاخیر کم)، هوش مصنوعی و بلاکچین -اقتصاد دیجیتال و ظهور NFTها- به وجود آمدن یک سناریوی مجازی با ویژگی‌های مشابه دنیای فیزیکی را ممکن می‌کند: بسیاری از وظایف مختلف را می‌توان در متاورس انجام داد؛ خرید و فروش املاک و ساختمان‌ها، انجام فعالیت‌های تجاری و صنعتی و ایجاد آواتارهایی که نماینده افرادی در جهان واقعی هستند.

اما ظهور متاورس چه ارتباطی با مفاهیمی مانند زنجیره تامین و لجستیک دارد؟

نقطه اتصال متاورس و زنجیره تامین

متاورس به انواع صنعت‌ها و کسب‌وکارها مرتبط خواهد شد. صنعت‌هایی که هرکدام زنجیره تامین خاص خود را دارند. بیایید نگاهی به چند صنعتی که قبل از همه با متاورس درگیر شده‌اند بیندازیم.

تجارت الکترونیک را در نظر بگیرید؛ متاورس می‌تواند ترکیبی از تجربه حضور در فروشگاه و دریافت خدمات مشتریان در کنار راحتی خرید از خانه را در اختیار مشتری قرار دهد. توانایی برقراری یک تعامل همه‌جانبه و چندبعدی با محصولات، درک ویژگی‌ها و امکانات آن‌ها، دریافت پاسخ سوالات در زمان واقعی قبل از خرید، و در عین حال حضور فیزیکی در خانه -یا هرجا که دوست دارید!- می‌تواند رفتار مصرف‌کننده را به کلی تغییر دهد.

ویژگی‌های اصلی متاورس -تعامل، محیط غیرمتمرکز و واقعیت پایدار- می‌تواند به بهبود فرآیندها و حذف هزینه‌های بیش از حد در حوزه‌های مختلف کسب‌وکار مانند بخش‌های صنعتی یا زنجیره تامین یک شرکت کمک کند.

در سطح سازمانی، متاورس برگزاری جلسات از راه دور و با تاخیر کم را امکان‌پذیر می‌کند. جلساتی که در آن همه شرکت‌کنندگان شبیه‌سازی‌ شده‌اند تا در یک اتاق حضور داشته باشند. Oculus که شرکتی تحت مالکیت متا (فیسبوک سابق!) است و دستگاه‌های واقعیت مجازی تولید می‌کند، از اپلیکیشنی به نام Horizon Workrooms رونمایی کرده که در آن هر کاربر می‌تواند با آواتار خود و بدون نیاز به اشتراک‌گذاری فضای فیزیکی در جلسات شرکت کند.

در فضای تولید و لجستیک، برنامه‌هایی وجود دارند که شبیه‌سازی دیجیتالی از محیط تهیه می‌کنند، جریان‌های کاری را طراحی و ناکارآمدی‌ها را شناسایی می‌کنند و به همین طریق باعث افزایش قابل توجه بهره‌وری می‌شوند. نمونه آن را می‌توان در پیاده‌سازی نرم‌افزار Nvidia Omniverse در مجموعه BMW دید.

مزایای متاورس برای کسب‌وکارها به تولید و تجارت الکترونیک محدود نیست. شبیه‌سازی‌های دیجیتالی می‌توانند کارآیی را در فرایندهای لجستیک و عملیات زنجیره تامین افزایش دهند. جنسن هوانگ مدیرعامل Nvidia در مصاحبه‌ای با CNBC گفت شرکت‌ها می‌توانند با کمک تکنولوژی متاورس هزینه‌های عملیاتی خود را کاهش دهند.

تکنولوژی‌های تشکیل‌دهنده متاورس حتی در ساده‌ترین حالت خود پتانسیل ایجاد انقلابی بزرگ را دارند که تعامل‌های دیجیتال ما را زیرورو می‌کند و سطح گسترده‌ای از ‌تاثیرگذاری نه فقط بر مصرف‌کننده، بلکه بر رفتارها و ساختارهای سازمانی خواهد داشت. می‌توانیم ساعت‌ها از اثر متاورس بر زنجیره تامین در صنایع مختلف بگوییم و باز هم حرفی برای گفتن باشد. بهتر است به سراغ چگونگی این تاثیر برویم.

اثر متاورس بر زنجیره تامین و لجستیک به چه شکل خواهد بود؟

مطمئنا هنوز به جایی نرسیده‌ایم که بتوانیم با قطعیت درباره آینده متاورس و اثرات آن صحبت کنیم، اما می‌توانیم با توجه دقیق به شرایط موجود و امکاناتی که می‌دانیم متاورس در اختیارمان خواهد گذاشت، بخشی از آینده را پیش‌بینی کنیم. آنچه در ادامه می‌خوانید ۶ موضوع مرتبط با صنعت، زنجیره تامین و لجستیک است که فکر می‌کنیم تحت تاثیر متاورس قرار خواهد گرفت.

۱. زنجیره تامین دیجیتال

تحول دیجیتال مفهوم جدیدی در زنجیره تامین نیست. موسسه تحقیقات تکنولوژیک گارتنر در سال گذشته فهرستی شامل ۲۵ زنجیره تامین برتر از نگاه خود را منتشر کرد؛ تقریبا تمام رهبران حاضر در این فهرست درگیر تحول دیجیتالی برخی از جنبه های سازمان خود هستند.

اولین ابتکارات تحول دیجیتال بر زنجیره تامین‌هایی شامل میوه‌های فاسدشدنی متمرکز بود. اتصال دیجیتالی سیستم‌ها، ابزارها و ماشین‌ها با تمرکز بر راه‌حل‌های بهتر، مانند نظارت بهتر به کمک اینترنت اشیا (IoT)، اصلی‌ترین مشخصه این مسیر تحول بود.

ماشین‌ها و سیستم‌ها به شیوه‌های دیجیتالی به یکدیگر متصل می‌شوند و ما از این ارتباط برای دریافت درک فیزیکی بهتر استفاده می‌کنیم. اما تا امروز، دیجیتال بودن در این «تحول دیجیتال»، خود در درجه دوم و پس از جنبه فیزیکی قرار داشته است.

اولویت اصلی و اساسی جهان متاورس دیجیتالی بودن است. جایی که هدف فعالیت‌های دیجیتال، ارتقای دیجیتالی زنجیره تامین فیزیکی است، هدف متاورس ایجاد فضایی دیجیتالی است که سپس به دنیای فیزیکی ترجمه شود. فضایی که پایدار است، برای فعال بودن به کسی وابسته نیست و با واقعیت ارتباط دارد.

زنجیره تامین در ابتدا برای تهیه، تولید، ذخیره و جابه‌جایی اقلام فیزیکی به وجود آمد و به نظر می‌رسد دنیای دیجیتالی متاورس با محصولات دیجیتال و تجربه‌های دیجیتال می‌تواند اهمیت آن را به شدت کاهش دهد؛ اما ما فکر می‌کنیم متاورس مفهوم زنجیره تامین را ارتقا می‌دهد و آن را بازتعریف می‌کند.

۲. تولید

متاورس با قرار دادن ابزارهای سه‌بعدی مجازی در اختیار مصرف‌کنندگان عمومی، می‌تواند انفجاری از خلاقیت و طراحی را شعله‌ور کند؛ و با این کار حرکت به سوی سفارشی‌سازی انبوه که این‌روزها ترند شده است را سریع‌تر کند.

متاورس همچنین امکان شبیه‌سازی دیجیتالی محصولات، فرآیندهای تولید و کارخانه‌ها را فراهم می‌کند. امکانی که می‌تواند برای بهینه‌سازی تخصیص دارایی‌ها در سراسر زنجیره تامین، اجرای سناریوهای تولید و حتی آموزش اپراتورها در محیطی فراگیرتر مفید باشد.

این کار از توقف‌های تکرارشونده یا توقف‌های طولانی مدت در تاسیسات تولید فیزیکی و طولانی شدن بازه زمانی یادگیری در کارخانه‌ها هنگام ایجاد تغییر در نوع محصول تولیدی جلوگیری می‌کند. وجود چنین امکانی می‌تواند فواید گسترده برای برآورده کردن نیاز مصرف‌کننده به محصولات سفارشی به مقرون‌به‌صرفه‌ترین حالت ممکن داشته باشد؛ آن هم در کارخانه‌هایی که برای تولید انبوه طراحی شده‌اند!

۳. کاهش چرخه عمر محصول

متاورس فضایی مشترک برای به اشتراک گذاشتن ایده‌ها و محیطی ایده‌آل برای همکاری است. همکاری در طراحی یک محصول جدید، اشتراک‌گذاری آن با تولیدکنندگان در همان محیط و تکرار این چرخه بر اساس بازخوردها، برای ذینفعان داخلی یا خارجی یک کسب‌وکار بسیار آسان خواهد بود. این موضوع چرخه عمر محصول را برای محصولات جدید کوتاه‌تر می‌کند و سرعت توسعه یک طراحی قابل اجرا را افزایش می‌دهد.

۴. خرید شفاف و کارآمد

متاورس همکاری را در تمام سطوح زنجیره تامین، هم داخل و هم خارج از شرکت بهبود خواهد داد. این یعنی نه‌تنها امکان همکاری بی‌واسطه با فروشنده اصلی زنجیره تامین برای نوآوری و مدیریت هزینه وجود دارد، بلکه همکاری بی‌قیدوشرط و هم‌زمان در زنجیره ارزش هم ممکن می‌شود.

این اتصال چندجانبه با زمینه‌سازی فعالیت‌هایی مانند مذاکره قیمت به صورت شفاف و موثر میان فروشندگان و خریداران، زنجیره تامین سراسری را شفاف‌تر و کارآمدتر می‌کند.

با همکاری وسیع بین بخش‌های مختلف و طراحی دقیق‌تر و بهینه‌شده برای تولید، حد خطای تولید منجر به بهبود کیفیت محصول و خدمات می‌شود و نرخ ریزش مشتری را کاهش می‌دهد. کارآیی بیشتر را می‌توان با کاهش هزینه‌های کنترل کیفیت و کاهش نیاز به سفر حضوری و دیدار با فروشنده محقق کرد.

۵. شفافیت در زنجیره تامین

زنجیره‌های تامین جهانی پیچیده هستند و درک آن‌ها حتی برای باتجربه‌ترین متخصصان زنجیره تامین هم دشوار است. اخیرا مشتریان، سرمایه‌گذاران، کارمندان و ذینفعان تمایل دارند بدانند مواد اولیه کجا تهیه می‌شوند، و تولید قطعات و مونتاژ محصول نهایی هرکدام کجا و توسط چه کسانی انجام می‌شود. هم مشتریان شرکتی و هم مشتریان مصرف‌کننده خواهان شفافیت در مورد اثرات جانبی و زیست‌محیطی زنجیره‌های تامینی هستند که با آن‌ها سروکار دارند.

متاورس با تهیه نمایشی زنده و سه‌بعدی از نحوه ساخت، توزیع و فروش محصولات شفافیت زنجیره تامین را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، ذینفعان علاقه‌مند می‌توانند هر موقع که نیاز داشتند به زمان‌های تحویل، زمان حمل‌و‌نقل، تاخیر در حمل‌و‌نقل و حتی هزینه‌های حمل‌و‌نقل در زمان واقعی دسترسی داشته باشند. این شفافیت و دیده شدن باعث افزایش اعتماد و اثربخشی زنجیره تامین خواهد شد.

۶. انبارداری

متاورس جهانی سه‌بعدی است که می‌تواند منجر به طراحی بهتر و کارآمدتر انبار و مکان‌یابی بهینه شود. همکاری نامحدود ارائه‌شده توسط متاورس همچنین به این معنی است که همه ذینفعان، از کارگران گرفته تا مهندسان تیم پایداری، می‌توانند درباره طراحی انبار نظر بدهند.

طراحی و شبیه‌سازی انبار در متاورس، تجربه استفاده از آن و بهبود دادنش پیش از ساخت فیزیکی می‌تواند صرفه‌جویی بزرگی در هزینه و زمان برای شرکت‌ها به همراه داشته باشد.

کلام آخر: متاورس، فرصتی برای خلق عصر جدید لجستیک

متاورس از تکنولوژی‌های جدیدی مانند ۵G، واقعیت مجازی و اینترنت اشیاء در مقیاس صنعتی استفاده می‌کند تا یک تجربه کاربری فراگیر و چندحسی را ارائه دهد. این تکنولوژي درها را به روی طیف گسترده‌ای از امکانات برای کسب‌وکارها در همه بخش‌ها و زمینه‌های فعالیت باز می‌کند: از کانال‌های جدید تعامل با مشتری، نمایشگاه‌ها، نمونه‌های محصول و نمایشگاه‌های تجاری مجازی گرفته تا مدل‌های تجاری جدید وابسته به تکنولوژی بلاکچین و NFT.

لجستیک و زنجیره تامین می‌تواند یکی از بخش‌های صنعتی باشد که بیشترین بهره را از ظهور متاورس می‌برد. این فناوری جدید به بهینه‌سازی فرآیندها، حذف هزینه‌های غیرضروری و تسهیل اتصال بین حلقه‌های مختلف در زنجیره تامین کمک می‌کند. با کمی دقت به ماهیت کسب‌وکار خود نگاه کنید؛ فکر می‌کنید اثر متاورس بر کسب‌وکار شما چه خواهد بود؟