هاب لجستیکی چیست و چگونه کار می‌کند؟
هاب های لجستیکی به دلیل چالش‌های بزرگی که لجستیک تجارت الکترونیک به همراه دارد، مثل مدیریت بازگشت کالا و تحویل سریع سفارش‌ها در کانون توجه قرار گرفته‌اند. الگوهای تغییر در واردات و صادرات به طور مداوم در حال رشد است و برای رقابت در بازار، شرکت‌ها باید ظرفیت انبارهای خود را افزایش دهند. این موضوع آن‌ها را وادار کرده است تا در نزدیکی شهرهای بزرگ و مراکز ارتباطی اصلی، هاب لجستیکی ایجاد کنند تا از تحویل کارآمد در لست مایل دلیوری مطمئن باشند.
در این پست، هاب های لجستیک، معیارهایی که باید در طراحی آن‌ها در نظر گرفته شود و نقش آن‌ها در لجستیک امروزی را بررسی می‌کنیم:
هاب لجستیکی چیست؟
هاب لجستیکی ناحیه یا منطقه‌ای است که به فعالیت‌های لجستیکی مرتبط با حمل و نقل، مرتب‌سازی، ارسال و توزیع کالا برای ترانزیت داخلی و بین‌المللی اختصاص داده می‌شود.
هاب های لجستیکی، مراکز لجستیکی در مکان‌های باارزش و ترجیحاً نزدیک به مناطق شهری یا قطب‌های ارتباطی اصلی مثل بنادر یا فرودگاهها هستند که سازماندهی فرآیند لجستیک را تسهیل و زنجیره تامین محصول را بهینه می‌کنند.
این فضاها از امکانات متعدد، ساختمان‌های اداری و مراکز توزیع تشکیل شده‌اند، معمولاً طیف گسترده‌ای از مشاغل را در برمی‌گیرند و از موقعیت جغرافیایی ممتاز برای بهینه‌سازی سیستم‌های لجستیکی خود، بهره می‌برند.
یک هاب لجستیک به ندرت مراکز تولید را در خود جای می‌دهد. چون ظیفه اصلی آن ساده‌سازی فرآیند ارسال و تحویل محصول به مشتری نهایی است.
هاب لجستیکی، یک شهر کامل با فضای کار، انبارهای ذخیره‌سازی، نقاط ترخیص کالا از گمرک، بخش‌های بسته بندی، پارکینگ، حمل و نقل، فضای اداری و غیره است. زیرساخت هاب‌ها به نیازهای تجاری بستگی دارد.
انواع هاب لجستیکی
هر کشوری عنوان خاص خود را برای انواع هاب های لجستیکی به کار می‌برد؛ اما به طور کلی هابهای لجستیکی به ۳ دسته تقسیم می‌شوند:
- شهر لجستیکی
- مراکز لجستیکی (پارک‌های لجستیکی، دهکده‌های لجستیکی و بنادر خشک)
- سایر (پایانه‌های صادراتی، پایانه‌های بار و پایانه‌های مرزی)
شهر لجستیکی، کامل‌ترین نوع هاب لجستیک است و بعد از آن مراکز لجستیکی در سطح پایین‌تری قرار دارند و گروه سایر مربوط به زیرساخت‌هایی است که به‌طور خاص در کشور فعال هستند.
شهر لجستیکی
شهر لجستیکی را می‌توان پیشرفته‌ترین و کامل‌ترین نوع هابهای لجستیکی دانست که به‌تازگی در سطح جهان موردتوجه قرار گرفته‌اند و قابلیت ارائه خدمات لجستیکی را در سطوح بین‌المللی دارند. چنین مراکزی نیازمند زیرساخت‌های بزرگی مثل فرودگاه و بندر هستند.
مراکز لجستیکی
مراکز لجستیکی طیف وسیعی از انواع هاب های لجستیکی را شامل می‌شوند و رویکردهای متنوعی را از ترانزیت تا واردات، صادرات و توزیع کالا بر عهده دارند. کارکرد عمده آن‌ها تسهیل فعالیت‌های لجستیک از طریق تأمین فضا، شبکه‌های تجاری استراتژیک و خدمات حمل و نقل است. بنابراین این مراکز باید به روش‌های مختلف حمل‌ونقل (جاده‌ای، ریلی، دریایی و هوایی) دسترسی داشته باشند.
خدمات این مراکز عبارتند از: لجستیک شهری یا توزیع شهری، لجستیک منطقه‌ای، لجستیک ملی یا بین‌المللی و لجستیک معکوس
مراکز لجستیکی را می‌توان بر اساس نوع فعالیت، هدف از ایجاد و دسترسی به مدل‌های مختلف حمل و نقل به چند دسته تقسیم کرد:
مراکز توزیع شهری محلی برای انتقال حمل با مسیرهای طولانی به حمل با مسیرهای کوتاه شهری هستند و کالاهای تحویلی در آن‌ها مرتب و دسته‌بندی می‌شوند. به این مراکز پایانه‌های شهری یا مراکز یکپارچه‌سازی شهری هم گفته می‌شود.
دهکده‌های بار یا مراکز لجستیکی حمل و نقل محور به عنوان منطقه‌ای تعریف می‌شوند که در آن کلیه فعالیت‌های مرتبط با حمل و نقل، لجستیک و توزیع در سطح ملی و بین‌المللی انجام می‌شود.
پارک‌های لجستیکی نه تنها فعالیت‌های مربوط به حمل و نقل را پوشش می‌دهند؛ بلکه خودشان هم به نوعی منطقه صنعتی یا خدماتی محسوب می‌شوند.
بندر خشک
بنادر خشک (Dry Ports) پایانه‌های درون‌مرزی هستند که به صورت مستقیم و با ظرفیت بالا به بنادر دریایی متصل بوده و مشتریان می‌توانند محموله‌های خود را همانند شرایط موجود در بنادر دریایی ارسال و دریافت کنند.
هاب لجستیکی از نوع بنادر خشک از لحاظ فاصله از بندر دریایی به ۳ دسته تقسیم می‌شوند:
بنادر خشک دوردست (Distant Dry Port): این مراکز در فاصله حداکثر ۵۰ کیلومتر بنادر ایجاد می‌شوند و مزیت آن‌ها در صرفه‌جویی هزینه‌ها به‌واسطه استفاده از حمل و نقل ریلی به‌جای حمل و نقل جاده‌ای در مسافت‌های دور است.
بنادر خشک نزدیک (Close Dry Port): کاملا در مجاورت بنادر قرار گرفته‌اند و از خدمات حمل‌ونقل ریلی برای انتقال محموله‌ها استفاده می‌کنند. این بنادر با افزایش ظرفیت پذیرش کانتینرها در ترمینال‌ها، امکان پهلوگیری کشتی‌های ترمینالی بزرگ‌تر را فراهم می‌کنند.
بنادر خشک در فاصله متوسط (Middle Dry Port): در این بنادر بیشتر از حمل‌ونقل جاده‌ای استفاده می‌شود و به‌عنوان نقطه تلاقی بارها برای خدمات حمل‌ونقل ریلی عمل می‌کنند.
سایر مراکز
در این بخش به بررسی زیرساخت‌های مورد نیاز یک هاب لجستیکی می‌پردازیم.
پایانه‌های صادراتی
پایانه‌های صادراتی مکان‌های مشخصی برای نهایی کردن و تسهیل در امر صادرات و کاهش هزینه‌های پنهان فرآیند صادرات هستند. هدف اصلی از ایجاد این پایانه‌ها، ایجاد هماهنگی و ارتباط تنگاتنگ بین نظام‌های تولید، توزیع و صادرات است.
پایانه‌های بار
هاب لجستیکی از نوع پایانه بار محلی برای ساماندهی امور حمل‌ونقل و خدمات موردنیاز رانندگان وسیله نقلیه عمومی باری است.
پایانه‌های مرزی
پایانه‌های مرزی اعم از زمینی، دریایی و هوایی، بستر جابجایی کالا و مسافر میان کشورها به شمار می‌روند.
مزایای هاب لجستیکی
مزایایی که کسب‌وکارها می‌توانند با استقرار در فضاهای لجستیکی به دست آورند عبارتند از:
کارایی در ارسال و تحویل محصول: یک هاب لجستیکی، چابکی در ارسال و حمل کالا با مدل‌های مختلف حمل‌ونقل را تضمین می‌کند.
کاهش هزینه‌های عملیاتی: هاب لجستیکی باید با مراکز تولید و توزیع هماهنگ شود تا از افزایش هزینه‌ها در مراحل کلیدی مانند تکمیل سفارش‌ها (فول فیلمنت) جلوگیری شود.
انطباق با لجستیک تجارت الکترونیک: یک هاب لجستیکیِ نزدیک به شهر اصلی، زمان تحویل را کاهش و مدیریت تحویل در آخرین گام یا همان لست مایل دلیوری را بهبود می‌دهد.
پیاده‌سازی هاب لجستیکی امکان داشتن یک مرکز تخصصی در مدیریت ارسال و تحویل به مشتریان نهایی را فراهم می‌کند.
موقعیت مکانی یک هاب لجستیکی
همان طور که گفتیم هاب لجستیکی مجموعه‌ای از انبارها و امکانات لجستیکی و اداری است که وظیفه ساده سازی ارسال و تحویل کالا را بر عهده دارد. این فضاها در بهترین مکان‌ها راه‌اندازی می‌شوند؛ نه چندان دور از شهرهای بزرگ و نزدیک به بنادر و فرودگاه‌های اصلی کشور و در مراکز اصلی حمل و نقل زمینی.
هاب های لجستیکی باید در منطقه‌ای با دسترسی آسان مکان‌یابی شوند تا دریافت کالا را از مراکز توزیعی یا سایر تامین‌کنندگان، ساده کنند.
هنگام طراحی یک هاب لجستیکی چه نکاتی را باید در نظر بگیرید؟
ساختار هاب لجستیکی شامل انبارهای متعددی است که متعلق به یک یا شرکت‌های مختلف هستند و مسئولیت مدیریت لجستیک و تحویل سفارش‌ها را بر عهده دارند.
هاب لجستیکی باید به درستی سازماندهی تا از موقعیت عالی آن استفاده شود. برای طراحی چیدمان یک هاب لجستیکی، لازم است تحلیل قبلی انجام شود تا مناسب‌ترین مکان برای دسترسی به نقاط مختلف و انبارها، انتخاب شود.
در طراحی هاب نباید تنها تقاضای فعلی محصول را در نظر بگیرید. چه برای یک شرکت یا چند شرکت ارائه‌دهنده لجستیک، داشتن یک برنامه سرمایه‌گذاری و توسعه و امکان مقیاس‌پذیری سیستم‌های آماده‌سازی، انبارداری و ارسال، لازم است.
بهترین مکان برای احداث هاب های لجستیکی
- هاب های لجستیکی اغلب در مجاورت کلانشهرهای بزرگ که بیشترین دسترسی را به شریان‌های اصلی باربری دارند؛ احداث می‌شوند.
- هاب های لجستیکی باید در نزدیکی بازارهای بزرگ مصرفکنندگان قرار بگیرند.
- ناحیه یا منطقه مناسب برای یک هاب لجستیکی باید دارای فضای کافی باشد.
- برای به کارگیری نیرو انسانی باصرفه اقتصادی بیشتر، بهتر است به سراغ شهرهایی بروید که جمعیت نیروی کار آن بیشتر است.
- با بررسی و استفاده از طرح‌های تشویقی محلی در برخی شهرها که با هدف جذب سرمایه ایجاد می‌شوند؛ می‌توانید مکانی را برای احداث یک هاب لجستیکی با صرفه اقتصادی بیشتر پیدا کنید.
- میزان تقاضا هم یکی از عوامل تاثیرگذار بر احداث هابهای لجستیکی است.
- تعداد، بزرگی و مکان هاب های لجستیکی به عوامل دیگری مثل حجم و تعداد بسته‌های ارسالی، برنامه‌های تجاری آینده، قوانین حاکم و تصمیمات شرکای تجاری بستگی دارد.
تفاوت هاب لجستیکی و انبار
در نگاه اول، یک انبار و هاب لجستیکی، وظایف یکسانی دارند. با این حال، از نظر مدیریت زنجیره تامین، کاملا متفاوت از یکدیگرند. تفاوت‌های اصلی هاب لجستیکی و انبار، شامل موارد زیر است:
اندازه
مساحت یکی از بزرگترین انبارهای آمازون ۹۳۰۰۰ متر مربع است در حالی که هاب های لجستیکی به طور قابل توجهی بزرگ‌تر از انبارها هستند. برای مثال، وسعت هاب لجستیکی “Berlin-South” که در شهر گروسبرون واقع شده است، ۲٫۵ میلیون مترمربع است.
گستره عملیاتی
در انبارها، کارگران کالاها را بارگیری،تخلیه و انبار می‌کنند، آن‌ها را می‌چینند و در نهایت بسته‌بندی می کنند؛ اما مراحل مختلف عملیاتی که یک هاب لجستیکی می‌تواند انجام دهد؛ گسترده‌تر است و خدماتی مثل ترانزیت، ترخیص کالا از گمرک و حمل و نقل را هم شامل می‌شود.
بازده و خروجی
مقیاس عملیات در هاب های لجستیکی چشمگیرتر از انبارها است. خروجی برخی از هاب‌ها بیش از ۱ میلیون TEU یا TWENTY FEET EQUIVALENT UNIT یا کانتینر در روز است. به طور کلی، هاب های لجستیکی با مدل‌های مختلف بارگیری سروکار دارند و مناسب‌ترین شرایط ذخیره‌سازی و انبارداری در آن‌ها فراهم است. برای مثال می‌توان موادغذایی، غلات، ساز‌ه‌های فلزی و… را در مناطق دمایی مختلف ذخیره کرد.
موقعیت مکانی
جانمایی انبار به اهداف تجاری یک کسب‌وکار بستگی دارد و اغلب می‌توان آن را در موقعیت‌های مختلفی جانمایی کرد. به عنوان مثال، یک انبار می‌تواند در نزدیکی تأسیسات تولید یا نزدیک به کاربر نهایی قرار گیرد؛ اما موقعیت مکانی، ویژگی اصلی یک هاب لجستیکی است. هابهای بزرگ در نزدیکی بنادر، فرودگاهها و… قرار دارند.
زیرساخت
به طور کلی انبارها مستقل هستند در حای که یک هاب لجستیکی مانند شهری است که بخش‌های مختلفی مانند انبار، ترخیص کالا، ناحیه کالاهای خطرناک، فضای اداری و انبار نگهداری تجهیزات حمل و نقل در آن جانمایی شده است.
زیرساخت یک هاب لجستیکی به نیازهای کسب‌وکار بستگی دارد.
تغییر مالکیت
فقط شرکت‌های بزرگ می‌توانند یک هاب لجستیکی را به تنهایی اداره کنند هر چند که باز هم در نهایت به کمک مقامات محلی نیاز دارند. بنابراین، یک هاب لجستیکی چندین مالک دارد.
هاب لجستیکی نه تنها یک انبار نیست؛ بلکه مانند شهر بزرگی است که برای رفع نیاز کسب‌و‌کارهای مختلف و مدیریت موثر زنجیره تامین، ایجاد شده است.
چگونه به یک هاب لجستیکی بزرگ تبدیل شوید: بررسی نمونه‌های موردی
هاب های لجستیکی در کشورهای اروپایی بسیار محبوب هستند. در این بخش ۳ نمونه آن‌ها را در بریتانیا، آلمان و اوکراین بررسی خواهیم کرد.
هاب لجستیکی مگنا در بریتانیا
هاب لجستیکی Magna Park در سال ۱۹۸۷ تأسیس شد. یک فرودگاه در این منطقه وجود داشت و در طول جنگ جهانی دوم برای اهداف نظامی مورد استفاده قرار میگرفت و بعد به منطقه‌ای برای آزمایش هواپیماها تبدیل شد.
امروزه مساحت هاب مگنا بیش از ۵۵۰ هکتار است و موقعیت مکانی فوق‌العاده‌ای دارد زیرا در منطقه “مثلث طلایی” و نزدیک به مراکز اصلی حمل و نقل کشور واقع شده است. ۲۹ شرکت در این هاب لجستیکی قرار گرفته‌اند و شرکت‌هایی مانند DHL، تویوتا و ASDA از مستاجران اصلی آن هستند.
هاب لجستیکی DHL’s 3PL در لایپزیگ
بندر DHL در لایپزیگ به یک هاب لجستیکی حمل و نقل جدید در اروپا تبدیل شده است. DHL Express استراتژی توسعه چنین هاب های لجستیکی را تا سال ۲۰۲۵ در دستور کار خود قرار داده است و قصد دارد کارایی تحویل محموله‌های بین المللی را افزایش دهد. در هاب DHL، یک سیستم توزیع طراحی شده که تمام مراحل دسته‌بندی یا sorting را تا زمان بارگیری مدیریت می‌کند.
هاب The Dry Port در اودسا
این هاب ۴۲ هکتار مساحت دارد و به شرکت‌ها کمک می‌کند تا بار خود را از طریق زمین و دریا بارگیری کنند. در این هاب لجستیکی، انبارهایی برای نگهداری کانتینر، پارکینگ TIR، انبار موقت و … وجود دارد.
هاب لجستیکی: حمل و نقل از یک نقطه مهم
هاب های لجستیکی راه حل ایده‌آلی برای به حداقل رساندن زمان تحویل سفارش هستند. موقعیت جغرافیایی ممتاز آن‌ها در نزدیکی مراکز اصلی ارتباطی، حمل و نقل کالا را ساده و کارایی را در لست مایل دلیوری تضمین می‌کند.
بر خلاف انبارها، هاب های لجستیکی برای نیازهای لجستیکی توسعه یافته‌اند و شامل محل‌های ذخیره سازی، نقاط ترخیص کالا از گمرک، پارک‌های خدمات حمل و نقل، بخش‌های بسته بندی و غیره هستند و زیرساخت آن‌ها با توجه به نیازهای تجاری توسعه می‌یابد.
دیدگاه ها